Poniżej mogą Państwo zapoznać się z treściami, które przybliżą rozumienie sytuacji emocjonalnej dzieci w różnym wieku, których rodzice rozstają się.

W zależności od wieku dziecka, jego rozumienie rozstania rodziców zmienia się. Niemowlęta nie rozumieją sytuacji, gdy jeden z opiekunów znika. Małe dzieci wiedzą jedynie, że jedno z rodziców nie mieszka w domu, ale nie wiedzą dlaczego. Dzieci w wieku przedszkolnym widzą, że rodzice są źli, smutni i nie mieszkają razem, ale nie rozumieją dlaczego. Dopiero dzieci chodzące do szkoły podstawowej zaczynają rozumieć co to jest rozwód rodziców. Rozumienie to poszerza się wraz z wiekiem. Nastolatki choć mają zasoby do tego, by rozumieć czym jest rozwód, niekoniecznie muszą akceptować ten fakt.

Dziecko, które jest angażowane w konflikt pomiędzy rodzicami, zapraszane jest do pełnienia określonych ról. Role są narzucone i krzywdzące dla dziecka, gdyż mają na celu realizację potrzeb rodziców. Przykładem takiej roli jest posłaniec, który biega z wiadomościami od jednego rodzica do drugiego; mediator, który próbuje wytłumaczyć jednego rodzica przed drugim i doprowadzić do zgody; decydent, którego rodzice się radzą, i który ma wziąć odpowiedzialność za trudne decyzje dorosłych lub powiernik (w sytuacji, gdy rodzic opowiada, zwierza się z trudnych przeżyć- dziecko ma kłopot by odmówić wsparcia).

Dzieci do 3 roku życia, wiąże bardzo silna relacja z matką. Samopoczucie malucha w dużej mierze zależy od samopoczucia matki. Dzieci mogą reagować na rozstanie rodziców w tym okresie uciekaniem do wcześniejszych okresów rozwojowych, np. do karmienia butelką i używania smoczka, obniżenia poziomu aktywności ruchowej, powrotem do wcześniejszych form językowych, trudnościami w „treningu czystości” (korzystanie z nocnika, toalety). W tym okresie ważne jest stworzenie spokojnej atmosfery, przewidywalności zdarzeń, zapewnianie dziecka, że drugi z rodziców przyjdzie i odwiedzi je.

Dzieciom w wieku od 3. do 5. roku życia, rozwód rodziców podważa przekonanie o świecie jako miejscu bezpiecznym. Pierwszą reakcją po rozstaniu może być lęk o utratę opiekuna, z którym dziecko zostało („skoro jeden z rodziców mnie opuścił, to drugi też może”). W tym okresie dzieci mogą w różny sposób manifestować swoje przeżycia emocjonalne. Dzieci nie tracą nadziei, że rodzice znów będą razem. Mogą brać winę na siebie za rozpad małżeństwa, myśląc, że przyczyną było ich zachowanie. U dziecka może pojawić się strach przed chwilowym rozstaniem, płacz, złość, rozdrażnienie, dzieci mogą stać się bierne i bardziej wymagające. Rodzice mogą zaobserwować u dzieci trudności w zasypianiu, zaburzenia łaknienia, uzależnienie się od jednego z rodziców, labilność emocjonalną, ataki złości i agresji wyrażane fizycznie i werbalnie (uderzanie, pchanie, kopanie, kładzenie się na podłodze, przezywanie, wrzaski, krytykowanie), nerwowe nawyki, takie jak kręcenie włosów, szarpanie i skręcanie ubrania, pochrząkiwanie, ssanie palca, obgryzanie paznokci. Ważna w tym okresie jest bliskość fizyczna – przytulanie i pocieszanie dziecka oraz towarzyszenie dziecku przez większość czasu.

Dzieciom w młodszym okresie szkolnym (od 6 do 9 lat) rozwód rodziców burzy relacje na płaszczyźnie dziecko-rodzic-świat otaczający. Dużo obaw w tym wieku wiąże się z oceną wpływu rozwodu na status, jakim dziecko cieszy się wśród rówieśników. Lęk u dziecka w tym okresie dotyczy obawy, że po powrocie do domu nikogo nie zastanie. Jeśli rodzic się spóźnia – boi się, że nigdy się nie pojawi. Dziecko martwi się o to, co się dzieje z drugim rodzicem. Jednym ze sposobów radzenia sobie przez dzieci jest uciekanie w świat fantazji. Dzieci w tym wieku mogą czuć, że muszą wybierać, wobec kogo być lojalnym – wobec mamy czy wobec taty. Bywa np. że chcąc spędzać czas z rodzicem, który nie sprawuje nad nimi opieki na co dzień, stają się jego sojusznikiem i okazują niechęć wobec drugiego rodzica, z którym mieszkają. Przeżywany konflikt wewnętrzny mogą odreagowywać zachowaniami agresywnymi lub autoagresywnymi. W tym okresie najważniejsze jest zaplanowanie regularnych kontaktów z drugim rodzicem. Bycie uważnym na kontakty dziecka z rówieśnikami, wspieranie w sytuacji niepowodzeń, poważne traktowanie dotychczasowych zwyczajów i zajęć dziecka.

W okresie pomiędzy 9 a 12 rokiem życia dzieci są bardziej świadome rozbicia rodziny i utraty jednego z rodziców. W tym wieku dziecko chce zajmować centralne miejsce w życiu innych, dlatego głównym uczuciem towarzyszącym w sytuacji rozwodu jest gniew, wymówki, manipulacja rodzicami. Uczucia negatywne do rodziców współwystępują z całą gamą uczuć pozytywnych, budzi to w dziecku konflikt wewnętrzny. Objawiać się to może poprzez poczucie bycia gorszym, porzuconym czy niepotrzebnym. Może to skutkować brakiem wiary w siebie i np. pogorszeniem wyników w szkole. Dzieci na tym etapie rozwoju mogą stosować takie mechanizmy obronne jak ucieczka w marzenia czy przyjmowanie na siebie roli dorosłych, a także zaspokajanie potrzeb w grupie rówieśniczej. Mogą doświadczać różnych dolegliwości, takich jak bóle głowy i brzucha, trudności ze snem. W tym okresie pozostaje rodzicowi być uczestnikiem tych przeżyć i podążać za potrzebami emocjonalnymi dziecka.

Nastolatki w wieku od 13 do 18 roku życia mogą natomiast czuć się nadmiernie obciążone emocjonalnym wspieraniem rodzica lub zajmowaniem się młodszym rodzeństwem. Mogą czuć się zmuszane do podjęcia samodzielnej decyzji, z którym rodzicem chcą zostać. Ich postawa często staje się roszczeniowa – mogą oczekiwać, że rodzice wynagrodzą im straty związane z rozwodem, np. materialnie. Nastolatki mogą wycofywać się z kontaktów z rodzicami, opłakiwać stratę rodziny, w której spędziły dzieciństwo. Jednocześnie mogą przeżywać chroniczne zmęczenie, problemy z koncentracją. Nastolatki mogą obawiać się o swoje przyszłe związki, być nieufne wobec ludzi i wobec trwałości związków między nimi. Chroniąc się przed kolejną stratą, mogą izolować się od świata zewnętrznego, doświadczać depresji, wykazywać trudność w nawiązywaniu związków emocjonalnych, zarówno w zakresie przyjmowania, jak i obdarzania miłością. W tym okresie ważne są rozmowy z dzieckiem, szczere wyjaśnienie zaistniałej sytuacji, wsparcie i akceptacja.

Dorosłe dzieci z kolei mogą czuć się zobowiązane do wspierania swoich rodziców, odbierając sobie wolność w nawiązywaniu relacji i zajmowaniu się własnym życiem. Pojawia się le o to “czy mnie też spotka taki los”. Ważne jest aby dorosły nie obwiniał się za rozstanie rodziców i mógł spokojnie realizować własne plany związane z przyszłością.